Lodewijk Thomson: shënon 105 vjet të marrëdhënieve shqiptaro-holandeze
më 20 dhjetor!
Më 20 dhjetor 2018, pikërisht 105 vjet më parë, komandanti ushtarak holandez Lodewijk Thomson erdhi në krye të Komisionit Ndërkombëtar të Kontrollit (ICC) për të sjellë stabilitet në vendin e sapokrijuar të Shqipërisë.
Shqipëria shpalli pavarësinë e saj më 28 nëntor 1912 pasi kishte qenë pjesë e Perandorisë Osmane me shekuj. Prandaj Shqipëria është një nga shtetet më të reja në Evropë, por edhe një me një histori të gjatë. Gjuha e saj qëndron e vetme dhe populli shqiptar gjurmon trashëgiminë e vet për fiset Ilira që luajtën një rol të rëndësishëm në Mesdheun Lindor në antikitet.
Vetëvendosje në Ballkan
Perandoria Osmane u vendos ne Jugperendimin e europes nga 1300 deri ne humbje në luftërat e Ballkanit të vitit 1912-13. Shumë kohë para kësaj humbjeje përfundimtare, shumë popuj në Ballkan ishin në gjendje të fitonin liri dhe vetëdeklarim nga sundimtarët osmanë. Serbia, Greqia, Maqedonia, Rumania, Mali i Zi dhe Bullgaria fituan pavarësinë e tyre nga osmanët nëpërmjet revolucioneve dhe luftrave të pavarësisë gjatë shekullit të 19-të. Përkundër fitimit të pavarësisë së tyre, këto kombe kishin ende popullsi të madhe të nacionalitetit të tyre etnik nën sundimin osman, të cilin ata u përpoqën të sillnin nën kontrollin e tyre. Në vitin 1912, Greqia, Serbia, Bullgaria dhe Mali i Zi krijuan Lidhjen Ballkanike në mënyrë që të përfitonin nga rënien e përshpejtuar të Perandorisë Osmane dhe të zhbllokonin pjesët e mbetura të territorit të saj në Evropën Juglindore, duke përfshirë territoret e banuara nga popullata shqiptare. Më 8 tetor 1912, shpërtheu lufta e parë ballkanike, e cila solli fundin e osmanëve në Evropë. Rënia e Perandorisë Osmane dhe përparimi i Shteteve të Lidhjes Ballkanike paraqitën një kërcënim ekzistencial për shqiptarët që ishin ende pjesë e Perandorisë. Shumë territore të banuara nga shqiptarët ishin duke u pushtuar nga Serbia, Maqedonia dhe Greqia. Prandaj, shembja e Perandorisë Osmane kërcënoi ekzistencën e një entiteti politik të pavarur shqiptar, por gjithashtu krijoi një mundësi për të fituar më në fund vetëdeterminimin për popullin shqiptar.
Lidhja e Prizrenit
Shqipëria sipas propozimit të Lidhjes së Prizrenit
Tashmë në 1878 një grup udhëheqësish shqiptarë u bashkuan për të planifikuar një bashkëpunim më të mirë të popullit shqiptar në Perandorinë Osmane dhe për t'u përgatitur për një të ardhme ku një njësi politike (gjysmë) autonome do të përfaqësonte tërë kombin shqiptar. Më 10 qershor 1878, 47 shefat shqiptarë (Bejat Osmane) krijuan Lidhjen për Mbrojtjen e të Drejtave të Kombit Shqiptar; më mirë i njohur si Lidhja e Prizrenit, pas qytetit të Kosovës në të cilin u mbajt takimi. Në deklaratën e tyre themeluese ata deklaruan se qëllimi i tyre ishte ruajtja e integritetit territorial të Perandorisë Osmane nga njëra anë dhe luftimi i unitetit të territoreve të Shqipërisë nga ana tjetër. Themelimi i Lidhjes së Prizrenit ishte një rezultat i drejtpërdrejtë i humbjes së osmanëve në luftën otomano-ruse të 1877-1878 dhe kërcënimit të rënies së afërt.
Revoltat shqiptare kundër sundimit osman
Për të ndalur rënien e Perandorisë Osmane dhe për të modernizuar Shtetin, një lëvizje reformiste e quajtur 'Turqit e Rinj' u përpoq të riorganizonte Perandorinë përgjatë vijave evropiane. Megjithatë, aktivitetet e reformatorëve për të centralizuar shtetin, për të rritur taksat dhe për t'i mohuar shqiptarët dhe popujt e tjerë nën kontrollin e tyre aftësinë për të pasur një kuptim të kuptueshëm dhe njohje të gjuhës dhe identitetit të tyre, do të thoshte se shumë kundërshtonin sundimtarët e rinj në Stamboll. Gjatë revoltës së parë shqiptare në vitin 1910, shqiptarët në fillim ishin të suksesshëm. Të alarmuar, osmanët dërguan një forcë prej mbi 50 mijë ushtarë për të kullotur rebelimin. Kjo forcë e ekspeditës ka qenë e suksesshme në rimarrjen e kontrollit të territorit dhe osmanët më pas kanë nxjerrë jashtë ligjit gjuhët dhe librat e gjuhës shqipe. Përkundër suksesit ushtarak të osmanëve, situata e re çoi në pakënaqësi të mëtejshme dhe përfundimisht në revoltën e dytë shqiptare që u zhvillua në mes të janarit dhe gushtit 1912. Kjo revoltë e dytë u tregua më e suksesshme për forcat shqiptare dhe rebelimi përfundoi vetëm pasi osmanët i dhanë të gjitha të kërkesave të rebelëve, duke përfshirë themelimin e shkollave shqiptare, pezullimin e detyrave dhe taksave, si dhe emërimin e zyrtarëve të qeverisë shqiptare.
Pavarësinë shqiptare
Pavaresia e shqiperise
Suksesi i revoltës shqiptare dhe humbja e osmanëve në luftërat e para ballkanike u dha udhëheqësve shqiptarë një mundësi ideale për të fituar liri dhe vetëdeterminim. Më 28 nëntor 1912, liderët shqiptarë shpallën pavarësinë e Shqipërisë së Madhe. Deklarata u bë në qytetin e Vlorës, i cili ishte i vetmi qytet që kontrollohej fizikisht nga delegatët që shpallën pavarësinë. Shtetet e Lidhjes Ballkanike kundërshtuan krijimin e një shteti të pavarur shqiptar, sepse qëllimi i tyre ishte të merrnin pjesën e mbetur të Perandorisë Osmane dhe ta ndanin atë midis tyre. Pavarësisht nga kjo opozitë, pavarësia e Shqipërisë u njoh si defakt nga bashkësia ndërkombëtare në Konferencën e Ambasadorëve të Londrës më 17 dhjetor 1912 dhe zyrtarisht më 29 korrik 1913 pas përfundimit të luftës së dytë ballkanike. Shqipëria tani ishte një entitet politik i pranuar ndërkombëtarisht, por me shumë probleme të mëdha. Së pari, shumë territore që ishin të banuara nga shqiptarët nuk ishin pjesë e shtetit të sapoformuar të Shqipërisë, por u bënë pjesë e Serbisë, Maqedonisë dhe Greqisë. Për më tepër, fqinjët u përpoqën të aneksonin pjesë të Shqipërisë të cilat ata e kishin të zënë. Një problem tjetër ishte fakti se qeveria shqiptare, siç njihej ndërkombëtarisht, kontrollonte vetëm një zonë të vogël rreth qytetit të Vlorës. Pjesët e tjera të Shqipërisë ishin nën kontrollin e Serbisë, Greqisë dhe liderëve rivale shqiptare, të cilët secili kishte objektiva të ndryshme.
Komisioni Ndërkombëtar i Kontrollit (ICC) dhe Xhandarmëria Ndërkombëtare
Forcat e xhandarmërisë ndërkombëtare në jug të Shqipërisë (1913)
Më 15 tetor 1913, Komisioni Ndërkombëtar i Kontrollit (ICC) u krijua nga gjashtë Fuqitë e Mëdha në Europë (Franca, Mbretëria e Bashkuar, Italia, Rusia, Austro-Hungaria dhe Gjermania). U ngarkua me ngritjen dhe menaxhimin e institucioneve politike të Shqipërisë derisa shteti i ri të krijohej mjaftueshëm për të qenë në gjendje ta administronte vetë. Shtabi i ICC ishte në Vlorë. ICC kishte autoritetin për të administruar vendin. Forcat ushtarake zyrtare të ICC, Xhandarmëria Ndërkombëtare, u drejtuan nga oficerë holandezë. Arsyeja për përfshirjen e Holandës në konflikt ishte dëshira e Fuqive të Mëdha që një vend neutral të jetë përgjegjës për sigurinë ushtarake në terren dhe pasi Holanda pati shumë përvojë ushtarake për shkak të zotërimeve koloniale të saj, ajo ishte e arsyeshme që ICC të kërkonte zyrtarisht
Në muajt kur komandanti ushtarak ndërkombëtar i xhandarmërisë
Lodewijk Thomson u përpoq të qetësonte Shqipërinë ai u përball me presione në rritje dhe përshkallëzonte dhunën. Aftësitë e tij diplomatike u vunë në provë në negociatat me shumë fraksione, të cilët kontrollonin mbi pjesët e Shqipërisë dhe kishin marrëdhënie me vende të ndryshme që përpiqeshin të rrisin ndikimin e tyre në Ballkan. Për më tepër, që nga luftërat e Ballkanit, pjesa veriore e Shqipërisë u pushtua nga Serbia dhe Greqia kishte pushtuar pjesën jugore të Shqipërisë. Të dy ishin të gatshëm të tërhiqeshin nga forcat e tyre. Kur forcat greke përfundimisht u tërhoqën në vitin 1914, ata armatosën grupe greke lokale dhe mbështetën një qeveri të përkohshme rajonale, të cilat të dyja u përpoqën të destabelizojnë rajonin me synimin për ta kërkuar atë për Greqinë. Lodewijk Thomson pati takime të shumta diplomatike me nacionalistët grekë. Forcat e Xhandarmërisë Ndërkombëtare gjithashtu luftuan shumë skupa me bandat roving greke që terrorizuan popullsinë shqiptare. Forcat e Xhandarmërisë Ndërkombëtare në fund të fundit nuk ishin në gjendje të qetësonin Shqipërinë jugore. Gjendja në Shqipërinë Qendrore ishte akoma më pak e sigurtë me zotërinjtë e luftës lokale që mbanin pushtet mbi pjesë të vogla të territorit. Përkundër përpjekjeve të Lodewijk Thomson dhe ushtarëve nën komandën e tij, Shqipëria ra më tej në një luftë civile.
Monumenti për Lodewijk Thomson në Hagë, Holandë
Më 15 qershor 1914, Lodewijk Thomson u qëllua dhe u vra kur rebelët sulmuan qytetin e Dürres. Është e paqartë nëse ai u vra nga rebelët ose nga italianët që panë në Lodewijk Thomson një problem për ambiciet e tyre në Shqipëri. Ai u varros në Dürres të nesërmen, me shumicën e njerëzve të qytetit që ndiqnin funeralin e tij. Një muaj më vonë, trupi i tij u dërgua në Holandë me anije dhe u rivendos atje. Aktualisht janë dy monumente të Lodewijk Thomson në Holandë; një në Hagë dhe një në Groningen, si dhe një monument në Dürres për të përkujtuar veprimet e komandantit holandez hollandez të Xhandarmërisë Ndërkombëtare, të cilët u përpoqën të ndihmonin në ndërtimin e shtetit të ri të Shqipërisë kur ishte në fillimet e tij dhe kur ajo ishte e paqartë nëse do të mbijetonte.