Të martën më 20 shkurt 2018 kontrolli i kufirit grek mohoi një grup të çamëve të moshuar, të cilët planifikonin të vizitonin vendet e tyre të lindjes, hyrjen në Greqi.
Në vitin 1944 shumica e popullsisë Çame u dëbua nga Çamëria dhe kërkoi strehim në Shqipëri. Në vitin 2018 ka ende ata në bashkësinë çame që kujtojnë këtë katastrofë të të drejtave të njeriut sikur të ishte dje. Nga ata që ende mund të kujtojnë dhunën dhe gjenocidin e kryer kundër komunitetit Çame, shumë prej tyre kurrë nuk kanë mundur të kthehen në vendet e tyre të lindjes; madje as për një vizitë të shkurtër. Më 20 shkurt 2018, një grup prej më shumë se tridhjetë çamësh të lindur në Çamëri morën hapin e guximshëm dhe u përpoqën të vizitonin shtëpitë e tyre që shumë prej tyre nuk e kishin parë që nga viti 1944. Çamët e moshuar nga Vlora, Durrësi, Saranda dhe Tirana vazhduan një aktivitet të organizuar turne me autobus dhe shkuan në jug deri në kufirin midis Shqipërisë dhe Greqisë. Pjesëmarrësit u mblodhën të hënën mbrëma dhe qëndruan në një hotel në Sarandë. Prej aty, turneu i autobusit u nisën të martën herët në mëngjes. Të gjitha dokumentet ishin përgatitur dhe njerëzit në autobus ishin të shqetësuar dhe të lumtur që më në fund mund të vizitonin Çamërinë. Disa ekipe të kamerave ishin të pranishëm për të filmuar nisjen e turneut të autobusit që është një rast historik. Kur autobusi arriti në kufi, ata u përshëndetën nga doganat shqiptare. Megjithatë, kjo nuk u prit me mikpritje të barabartë. Ata u ndaluan nga autoritetet greke dhe refuzuan hyrjen në Greqi. Pas shumë orësh të pritjes, çamja e moshuar, shumica e të cilëve janë në vitet tetëdhjetë, u kthye në autobus dhe u kthye në veri. Shpresat për të vizituar vendet e tyre të lindjes për herë të fundit duke u larguar më tej. Ka më shumë gjasa që shumë njerëz nga ky brez, si ata që kanë shkuar në këtë turne, kurrë nuk do të jenë në gjendje të vizitojnë Çamërinë gjatë jetës së tyre.
Ngacmimi dhe diskriminimi
Ngacmimi dhe diskriminimi i autoriteteve greke ndaj komunitetit Çam vazhdon të mbetet i fortë. Edhe sot nuk është e mundur për çamët që kanë lindur në Çamëri për të kaluar kufirin; ndryshe nga të tjerët që kanë shtetësi shqiptare. Ky diskriminim ende përbën një barrë të rëndë mbi marrëdhëniet midis vendeve dhe popujve në Ballkan.
Qeveria shqiptare gjithashtu nuk është përkrahëse e komunitetit Çam por përkundrazi është duke u siguruar autoriteteve greke të thotë të ngacmojnë komunitetin Çame. Nën presionin e qeverisë greke, qeveria shqiptare dekretoi një ligj në vitin 2014 (Nr. 555, datë 27.8.2014), i cili thotë se kodi i vendit duhet të vendoset pas qytetit të lindjes. Për autoritetet greke kjo do të thotë që të gjithë ata që kanë lindur në Çamëri duhet të kenë letrat "GRC" prapa vendit të lindjes në pasaportën e tyre, në mënyrë që të pranojnë dominimin grek mbi Çamërinë dhe se ajo ishte gjithmonë greke. Pasaportat para shtatorit 2014 nuk i plotësojnë kriteret greke dhe prandaj ofrojnë një justifikim për të mohuar hyrjen e çamëve në Greqi. Për më tepër, megjithëse ky ligj u miratua në vitin 2014, ajo nuk është zbatuar plotësisht ose në mënyrë korrekte në shumë raste. Disa Çam kishin pasaporta që datojnë pas vitit 2014, të cilat nuk kishin shtypur letrat "GRC".
Edhe pse të gjithë çamët kanë pasaporta të vlefshme shqiptare, shumica e çamëve të moshuar kanë vetëm qytetin e lindjes në pasaportën e tyre. Ky lloj teknike administrative lejon autoritetet greke të vazhdojnë të ngacmojnë popullin çame. Cili kërcënim ekzistencial mund të bëjnë për Greqinë njerëzit tetëdhjetë e pesë vjeçarë që dëshirojnë të vizitojnë vendet e tyre të lindjes?
Veprimtaria
Në javët e ardhshme, presidenti i Çamërisë, Festim Lato, do të takohet me shumë zyrtarë të lartë në Evropë për ta vënë këtë çështje në axhendën politike dhe për t'u siguruar që nuk do të jetë tepër vonë për ata që shkuan në turne me autobus për të vizituar vendet e lindjes dhe për të siguruar që këta liderë të vërtetë të bashkësisë hapin rrugën që të gjithë ata të brezit të tyre të vizitojnë lirshëm vendet e tyre të lindjes.